Zdjęcia w kościele w Czudcu
Drodzy Parafianie w związku, że Nasze Sanktuarium jest kościołem zabytkowym obowiązują w nim ściśle określone przepisy dotyczące fotografowania i filmowania.
Przepisy te obowiązują od 1994 roku.
Przepisy dotyczące fotografowania i filmowania w czasie sprawowania liturgii w Kościele
Zgodnie ze wskazaniami Komisji Episkopatu Polski ds. Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego z dnia 5 grudnia 1994 r.
1. Do sporządzania dokumentacji fotograficznej lub filmowej można dopuścić jedną lub dwie osoby, posiadające świadectwo ukończenia specjalnego kursu organizowanego przez Kurię Diecezjalną. Obowiązuje ich godny i świąteczny ubiór (nie sportoworoboczy).
2. Osoby pragnące fotografować lub filmować w czasie liturgii powinny uprzednio uzyskać zezwolenie miejscowego duszpasterza(muszą okazać świadectwo ukończenia kursu liturgicznego). Osoby te powinny być poinformowane o przebiegu akcji liturgicznej i miejscu, z którego wolno im fotografować lub filmować. Ważniejsze szczegóły powinni uzgodnić również z celebransem.
3. Fotograf lub operator kamery powinien, o ile to możliwe, znajdować się poza prezbiterium. Nie mogą oni zajmować miejsca przeznaczonego wyłącznie dla celebransa lub koncelebransów, służby liturgicznej czy osób związanych bezpośrednio z celebracją liturgiczną (np. kandydaci do święceń, narzeczeni, dzieci pierwszokomunijne itp.).
4. Zabrania się ustawiania w prezbiterium dodatkowych źródeł sztucznego oświetlenia jedynie dla potrzeb fotografa lub kamerzysty.
5. Pracę swoją, tak fotograf jak i kamerzysta, winni wykonywać z dyskrecją, nie przeszkadzając wiernym w pobożnym uczestnictwie w liturgii. Dotyczy to głównie zmiany miejsca, używania światła i posługiwania się sprzętem.
6. Fotograf i kamerzysta powinni bezwzględnie przestrzegać ciszy oraz zajmować postawę przewidzianą w danym momencie liturgii. Nie mogą prowadzić rozmów i przyjmować postaw niewłaściwych, które mogą być odebrane jako lekceważenie sprawowanych czynności liturgicznych.
7. Są w liturgii chwile wymagające szczególnego skupienia i uwagi, są to: czytania słowa Bożego, homilia (kazanie), modlitwa eucharystyczna oraz Komunia święta. W tym czasie osoby fotografujące lub filmujące nie mogą się poruszać w kościele, bo przeszkadza to celebransowi i pozostałym uczestnikom liturgii.
8. Grupowe fotografowanie lub filmowanie uczestników uroczystości jest dozwolone przed rozpoczęciem lub po zakończeniu obrzędów liturgicznych.
9. W myśl kanonu 562 Kodeksu Prawa Kanonicznego proboszcz "obowiązany jest czuwać, aby funkcje liturgiczne były godziwie sprawowane (...) i by nie działo się nic, co nie przystoi świętości miejsca oraz poszanowaniu domu Bożego", dlatego On jest odpowiedzialny za przestrzeganie zasad dotyczących fotografowania lub filmowania czynności liturgicznych. W związku z tym Proboszcz powinien przed większymi uroczystościami pouczyć zainteresowane osoby o zasadach korzystania z aparatów fotograficznych i kamer video w kościołach. Przed uroczystościami takimi jak np. Pierwsza Komunia św., rodzice powinni uzgodnić z Proboszczem wybór po jednym fotografie lub kamerzyście, którym zostanie udzielone prawo do fotografowania i filmowania uroczystości. Przy wyborze tych osób należy kierować się również umiejętnością przestrzegania powyższych przepisów.
10. Jeśli z uroczystości parafialnej (np. I Komunia, prymicje, bierzmowanie, nawiedzenie itp.) przewiduje się sprzedaż większej ilości zdjęć lub kaset video, to Proboszcz może zażądać spisania umowy z wykonawcą. W umowie określa się warunki i zakres rejestracji audiowizualnej, gwarancje jakości, termin wykonania, sprawy finansowe oraz inne ustalenia, łącznie z karami umownymi za niedotrzymanie postanowień umowy.
11. Fotografom i kamerzystom, którzy nie będą przestrzegać obowiązujących przepisów, duszpasterze powinni odmówić prawa wykonywania zdjęć lub filmowania podczas sprawowania liturgii.
12. Zawarte we Wskazaniach Episkopatu oraz w niniejszej instrukcji postanowienia odnoszą się zarówno do profesjonalnych fotografów i kamerzystów, jak i do amatorów, którzy chcą wykonywać swoje czynności w czasie sprawowania liturgii.
WSKAZANIA KOMISJI EPISKOPATU POLSKI DO SPRAW LITURGII
I DUSZPASTERSTWA LITURGICZNEGO
DOTYCZĄCE FOTOGRAFOWANIA I FILMOWANIA
PODCZAS CELEBRACJI LITURGICZNYCH.
1. Powodem wydania niniejszych wskazań jest konieczność zagwarantowania sacrum liturgii przez usunięcie z naszych kościołów wszelkich praktyk i zachowań utrudniających świadome, wewnętrzne i zewnętrzne, czynne, pobożne i owocne uczestnictwo w czynnościach liturgicznych.
2. Liturgia jest przede wszystkim niedostrzegalnym dla zmysłów działaniem Chrystusa, Jedynego i Najwyższego Kapłana, który mocą Ducha Świętego uświęca ludzi i razem z Kościołem oddaje swojemu Ojcu całkowity i publiczny kult. Liturgia jest także działaniem Kościoła, hierarchicznie uporządkowanej społeczności ochrzczonych, złączonej z Chrystusem Kapłanem i Głową.
3. Celebracja liturgii ma strukturę sakramentalną, to znaczy jest jakby „utkana” z symboli (por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1145), słów, gestów, postaw i czynności wykonywanych przez członków liturgicznego zgromadzenia, zajmujących odpowiednie miejsce we wnętrzu kościoła.
4. Symbole są „narzędziami” uświęcających i kultycznych czynności Chrystusa i Kościoła. Czynności liturgiczne domagają się wiary, są jej wyznaniem i przyczyniają się do jej pogłębienia.
5. Jezus Chrystus ustanawiając Eucharystię dał Apostołom polecenie: „To czyńcie na moją pamiątkę” (Łk 22, 19). Sprawowanie Mszy świętej i innych sakramentów jest uobecnianiem i pamiątką jedynego i niepowtarzalnego zbawczego wydarzenia: Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa oraz zesłania Ducha Świętego. Wydarzenie to określamy mianem: Misterium Paschalne. Trwanie Pamiątki tego Misterium zapewnia w Kościele - aż do przyjścia Pana (por. 1 Kor 11, 26) - sama jej celebracja oraz zachowanie jej w życiu i postępowaniu chrześcijan.
6. Praktyka fotografowania i filmowania osób pełniących czynności liturgiczne wynika z chęci jakiegoś „utrwalenia” tych czynności, i zachowania ich „pamiątki” na przyszłość, aby można było do nich wracać myślą i odnawiać ich przeżycie. Jednakże zarówno na kliszy, jak na taśmie aparatu audiowizualnego zostają „utrwalone” jedynie drugorzędne elementy spełnionej niegdyś czynności sakramentalnej. Słowa, dźwięki, gesty „zapisane” przy pomocy tych środków technicznych pozostają martwe. Nie można bowiem utrwalić ani ludzkich przeżyć, ani nieuchwytnego dla zmysłów działania Trójosobowego Boga, stanowiącego istotę - misterium - świętych czynności. „Pamiątki” produkowane przez fotografów i operatorów sprzętu audiowizualnego nie są w stanie utrwalić w czasie samego misterium zbawienia, jakiego dokonuje Bóg w sercu człowieka i jakie winno owocować w jego czynach.
7. Całe zgromadzenie liturgiczne jest celebransem czynności sakramentalnych (por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1140; 1188). Zgromadzenie to jest zorganizowane na podobieństwo żywego organizmu. Jego przewodniczącym jest biskup lub prezbiter, którzy są żywymi „ikonami” Chrystusa, Głowy Kościoła (Katechizm Kościoła Katolickiego 1142). Obok przewodniczącego działają także w zgromadzeniu takie osoby, jak diakon, akolita, lektor, kantor, komentator, członkowie chóru, ministranci. Większą część zgromadzenia stanowią inni wierni czynnie uczestniczący w liturgii przez wzrokową i słuchową komunię z przewodniczącym, przez aklamacje i odpowiedzi, przez słuchanie słowa Bożego, a nade wszystko przez wewnętrzne skupienie oraz komunię z Bogiem Ojcem przez Chrystusa w Duchu Świętym (przez wiarę, nadzieję, miłość, wdzięczność, uwielbienie, przebłaganie, prośbę).
8. W żadnym z dokumentów Kościoła, w których jest mowa o sprawowaniu czynności liturgicznych, nie ma wzmianki o fotografie lub operatorze filmowym jako członku zgromadzenia liturgicznego. Tymczasem bardzo często fotografowie i operatorzy zajmują w zgromadzeniu liturgicznym takie miejsce i tak się zachowują, jakby to oni właśnie byli przewodnikami zgromadzenia i ośrodkami jego uwagi: Poruszanie się tych osób we wnętrzu kościoła podczas celebracji liturgii, a także manipulowanie sprzętem technicznym stwarza dodatkowe, niepotrzebne bodźce wzrokowosłuchowe, zakłócające uwagę uczestników. Obecność tych osób w zasięgu wzroku wiernych konkuruje z rolą przewodniczącego lub usługujących w prezbiterium. Ich działanie stwarza podświadomą presję w kierunku „pozowania”, a więc i niebezpieczeństwo fałszowania postaw uczestników liturgii. Jest to szczególnie niebezpieczne w przypadku dzieci (np. przystępujących do Pierwszej Komunii świętej) ze względu na ich ograniczoną zdolność skupienia się na misterium liturgii
oraz podatność na rozproszenie uwagi przez drugorzędne, przypadkowe i zbyteczne czynności.
9. Biorąc pod uwagę wymienione powody Komisja Episkopatu Polski ds. Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego ustala następujące zasady:
a) zawodowi fotografowie i operatorzy sprzętu audiowizualnego, którzy – okazjonalnie lub na sposób stały - zamierzają wykonywać swoje czynności podczas celebracji liturgii, są zobowiązani uprzednio ukończyć specjalny kurs zorganizowany przez Diecezjalną Komisję ds. Liturgii oraz otrzymać pisemne upoważnienie miejscowej władzy diecezjalnej. Osoby duchowne w roli fotografa lub operatora kamery winny wykonywać swe czynności ze szczególną wrażliwością na obecność Boga w świętej liturgii, tak by były wzorem dla innych (a nie antyświadectwem). Osoba duchowna nie może fotografować ani filmować, jeśli jest ubrana w szaty liturgiczne.
b) fotograf lub operator winien zgłosić się odpowiednio wcześniej do proboszcza lub rektora oraz do prezbitera, który ma przewodniczyć celebracji, aby z nimi uzgodnić wszystkie szczegóły związane z miejscem i sposobem wykonywania swej czynności. Wszyscy inni fotografowie i operatorzy nie mogą samowolnie użytkować swego sprzętu w czasie sprawowanej liturgii. Przed rozpoczęciem celebracji odpowiedzialny za kościół powinien poinformować zgromadzonych o tym, że w czasie liturgii fotografować lub filmować mogą jedynie osoby do tego upoważnione.
c) Osoby upoważnione do fotografowania lub filmowania podczas czynności liturgicznych winny być odpowiednio i godnie ubrane.
d) Fotograf czy operator kamery nie powinien zajmować miejsca w prezbiterium, a więc w strefie przeznaczonej dla kapłana i osób pełniących posługi przy ołtarzu i ambonie.
e) Wykluczone jest ustawianie w prezbiterium dodatkowych źródeł oświetlenia (reflektorów, halogenów itp.) skierowanych w stronę zgromadzenia czy też rażących wzrok osób bezpośrednio biorących udział w czynnościach sakramentalnych (dzieci przyjmujących Pierwsza Komunię Świętą, nowożeńców, usługujących). W wyjątkowych wypadkach, np. w przypadku transmisji telewizyjnej, sprawa jest osobno rozpatrywana z odpowiedzialnym za kościół.
f) Podczas danej czynności może być dopuszczony do jej rejestrowania tylko jeden operator kamery filmowej lub video. Winien on zawsze zajmować w kościele stałe miejsce i ograniczać do minimum ruchy związane z obsługa sprzętu, tak by wykluczyć rozpraszanie uwagi uczestników. Wciąż ulepszany sprzęt fotograficzny pozwala na fotografowanie z dalszych odległości - także więc i fotograf może zająć swoje stanowisko w odpowiedniej odległości.
g) w celu uniknięcia niepotrzebnych trudności i nieporozumień duszpasterze winni w odpowiednim czasie omówić ewentualny udział fotografów i operatorów sprzętu audiowizualnego z zainteresowanymi osobami, które mają ich zaprosić, np. z rodzicami dzieci przystępujących do Pierwszej Komunii Świętej, z narzeczonymi przygotowującymi się do sakramentu małżeństwa, z rodzinami zmarłych (w związku z pogrzebem), z alumnami, z neoprezbiterami - prymicjantami itd.
10. Zasady podane w niniejszych Wskazaniach winny zostać wyjaśnione w szerszym kontekście liturgicznej mistagogii podczas spotkań duszpasterskich związanych z przygotowaniem do sprawowania sakramentów (chrztu, bierzmowania, Pierwszej Komunii Świętej, małżeństwa, święceń). Powinny też być przekazywane prasie katolickiej i omawiane w innych środkach masowego przekazu. W przypadku braku poszanowania tych zasad i przyjętych ustaleń duszpasterze powinni odmówić fotografom lub operatorom sprzętu audio-wizualnego prawa wykonywania w kościele tych czynności.
Duszpasterze są bowiem w pierwszym rzędzie odpowiedzialni za przygotowanie liturgii, za formacje członków zgromadzenia oraz za sacrum liturgicznych celebracji.
Wszelkie sporne kwestie winny być jednak zawsze rozstrzygane z nieodzowną dyskrecją i kulturą, bez uciekania się do słów czy działań powodujących uprzedzenie czy zgorszenie.
Sandomierz, 5 grudnia 1994 r.
† Bp Wacław Świerzawski
Przewodniczący Komisji Episkopatu
ds. Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego